NGHỀ NẤU RƯƠU NGÔ MEN LÁ Ở BẮC HÀ

Nghề nấu rượu ngô men lá ở Bắc Hà là một trong những nghề truyền thống lâu đời của đồng bào dân tộc H'Mông và các dân tộc khác ở vùng núi Tây Bắc, đặc biệt là ở Bản Phố, huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai. Đây là một nghề thủ công độc đáo, mang đậm dấu ấn văn hóa và truyền thống của người dân nơi đây. Nghề nấu rượu ngô men lá ở Bắc Hà sử dụng ngô (bắp) làm nguyên liệu chính, kết hợp với men lá đặc biệt để lên men, tạo ra loại rượu có hương vị rất riêng biệt. Quy trình nấu rượu ngô men lá thường bao gồm các bước cơ bản sau: Ngô được chọn phải là loại ngô nếp ngon, không bị sâu bệnh. Ngô này sẽ được ngâm trong nước qua một đêm để dễ dàng làm nở và lên men. Ngô sau khi ngâm sẽ được nấu chín, sau đó để nguội và lên men. Công đoạn nấu ngô khá công phu, yêu cầu người thợ nấu phải có kinh nghiệm để tránh làm ngô bị cháy hay quá mềm. Men lá là một loại "men tự nhiên", được làm từ lá cây rừng, gồm các loại lá như lá đinh lăng, lá vối, lá cây thuốc nam... Các loại lá này sau khi được thu hái sẽ được phơi khô, nghiền thành bột và trộn với một số loại gia vị đặc trưng để tạo ra men lá. Men lá này có tác dụng giúp rượu lên men nhanh chóng và tạo ra hương vị đặc trưng. Sau khi nấu chín ngô và chuẩn bị men lá, người thợ sẽ trộn men vào ngô đã được nấu chín rồi cho vào chum, vại để lên men. Quá trình này thường kéo dài từ 3 đến 5 ngày, tùy theo nhiệt độ và độ ẩm của vùng. Sau khi ngô đã lên men, người thợ tiến hành chưng cất để tách rượu ra khỏi phần bã ngô. Quá trình chưng cất rượu ngô truyền thống ở Bắc Hà thường được thực hiện trong nồi chưng cất bằng đồng hoặc bằng đất nung. Quá trình này yêu cầu người thợ phải có kỹ thuật và kinh nghiệm để rượu không bị quá cay hay quá nhạt. Rượu ngô men lá Bắc Hà có màu trắng trong suốt, có mùi thơm đặc trưng của ngô nếp và men lá tự nhiên. Vị rượu ngọt ngào, êm dịu khi mới uống, nhưng lại có chút cay nồng ở cổ họng, tạo cảm giác ấm áp, dễ chịu. Loại rượu này thường được sử dụng trong các dịp lễ hội, đám cưới, hoặc để tiếp khách quý. Nghề nấu rượu ngô men lá không chỉ là một nghề mưu sinh mà còn mang giá trị văn hóa đặc sắc. Rượu ngô là một phần không thể thiếu trong đời sống tinh thần của người dân Bắc Hà, đặc biệt trong các lễ hội, nghi lễ truyền thống. Nó thể hiện sự hiếu khách, sự trân trọng đối với những người bạn đến thăm và cũng là sản phẩm mang đậm dấu ấn bản sắc văn hóa của vùng núi Tây Bắc. Bên cạnh đó, nghề nấu rượu ngô cũng là một phần quan trọng trong kinh tế của người dân địa phương. Rượu ngô không chỉ được tiêu thụ trong cộng đồng mà còn được bán ra ngoài, phục vụ du khách đến thăm Bắc Hà. Với sự phát triển của du lịch và nhu cầu tìm kiếm các sản phẩm đặc sản, nghề nấu rượu ngô men lá đang có cơ hội phát triển mạnh mẽ hơn. Tuy nhiên, để nghề truyền thống này không bị mai một, việc bảo tồn và phát huy các kỹ thuật nấu rượu cũng như phát triển thị trường tiêu thụ là điều cần thiết. Chính vì vậy, nhiều dự án bảo tồn nghề truyền thống và hỗ trợ người dân Bắc Hà sản xuất rượu ngô đã được triển khai, giúp bảo vệ giá trị văn hóa và tăng thu nhập cho cộng đồng. Nhìn chung, nghề nấu rượu ngô men lá ở Bắc Hà là một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa của đồng bào các dân tộc Tây Bắc, là sản phẩm độc đáo mà du khách đến thăm vùng đất này không thể bỏ qua.